|
LIBRO
Sólo puedo leer tu cara, huenún jaime luis,
sietemesino feo, sólo
puedo leer tu mitad hijo,
tu mitad hueso y calavera encarnada,
tu débil número negativo
hecho de cuarteada eternidad y carne.
Sólo puedo leer tu mitad
padre, hermano, aquel
que diariamente sale a conseguir
una mísera ración de estrellas, exiguo alimento
de palabras que no saben todavía ni
siquiera balbucear.
Sólo puedo leerte al lado de Otro,
sólo junto a los conjuntos rotos de tu madre,
sólo solitario pero nunca solo,
mal ladrón de la blancura de las Páginas.
Sólo puedo leerte juntando las letras
de tu vuelo de mosca reventado
al pie de un poema de Tu Fu.
Sólo puedo leer tu raíz falsa, huenún
jaime luis, hombre
o duende porfiado o malo de la cabeza,
sólo puedo leer la mitad
del aire que te hace viejo,
la otra mitad la ganas
con el sudor de tus ojos
y aquello
no tiene explicación en mi alfabeto.
FOGÓN
Menos que el silencio pesa el fuego, papay, tu
gruesa sombra que arde
entre leños mojados;
menos que el silencio a la noche
y al sueño,
la luz que se desprende
de pájaros y ríos.
"Hermano sea el fuego", habla, alumbra
tu boca,
la historia de praderas y montañas
caídas,
la guerra entre dioses, serpientes
de plata,
el paso de los hombres
a relámpago y sangre.
Escuchas el galope de las generaciones,
los nombres enterrados
con cántaros y frutos,
la lágrima, el clamor de lentas caravanas
escapando a los montes de la muerte y la vida.
Escuchas el zarpazo del puma
al venado,
el salto de la trucha en los ríos
azules;
escuchas el canto de aves adivinas
ocultas tras helechos
y chilcos florecidos.
Respiras ahora el polvo de los nguillatunes,
la machi degollando el carnero
elegido;
respiras ahora el humo ante el rehue, la hoguera
donde arden los huesos del largo sacrificio.
"Hermano sea el fuego", dices retornando,
el sol ancho del día
reúna a los hermanos;
hermano sea el fuego, papay, la memoria
que abraza en silencio la sombra
y la luz.
CISNES DE RAUQUEMÓ
Buscábamos hierbas medicinales en la pampa
(limpiaplata y poleo, yerbabuena y llantén).
El sol era violeta, se escarchaban los pastos.
Bajaba el Rahue oscuro, ya sin lumbre de peces.
Oímos mugir vacas perdidas en la vega,
y el ruido de un tractor camino a Cancha Larga.
Llegamos hasta el río y pedimos balseo,
un bote se acercó silencioso a nosotros.
Nos hablaron bajito y nos dieron garrotes,
y unos tragos de pisco para aguantar el frío.
Nadamos muy ligero para no acalambrarnos.
La neblina cerraba la vista de la orilla.
En medio del junquillo dos cuerpos de agua dulce,
blancos como dos lunas en la noche del agua,
doblaron sus dos cuellos de limpia plata rotos,
esquivando sin fuerza los golpes y el torrente.
Cada uno tomó un ave de la cola o las patas,
y remontó hacia el bote oculto entre los árboles.
Los hombres encendieron sus linternas de caza
y arrojaron en sacos las presas malheridas.
Nos marchamos borrachos, emplumados de muerte,
cantando unas rancheras y orinando en el viento.
En mitad de la pampa nos quedamos dormidos,
cubriéndonos de escarcha, de hierba y maleficios.
De: Ceremonias
EN LA CASA DE ZULEMA HUAIQUIPÁN
Junto al río de estos cielos
verdinegro hacia la costa,
levantamos la casa de Zulema Huaiquipán.
Hace ya tantas muertes los cimientos,
hace ya tantos hijos para el polvo
colorado del camino.
Frente al llano y el lomaje del oeste,
levantamos la mirada de mañío
de Zulema Huaiquipán.
Embrujados en sus ojos ya sin luz
construimos las paredes de su sueño.
Cada tabla de pellín huele a la niebla
que levantan los campos de la noche.
Cada umbral que mira al río y los lancheros
guarda el vuelo de peces y de pájaros.
Bajo el ojo de agua en el declive
donde duermen animales de otro mundo
terminamos las ventanas.
Y en la arena hemos hincado nuestras sombras
como estacas que sostienen la techumbre
de la casa de Zulema Huaiquipán.
De: Reducciones
PUERTO TRAKL
(fragmentos)
Bajé a Puerto Trakl entre neblinas.
Buscaba el bar de la buena suerte
para charlar sobre la travesía.
Pero todos vigilaban la estrella polar en sus copas,
mudos como el mar frente a una isla desierta.
Salí a vagar por las calles con faroles rojos.
Las mujeres se ofrecían sin afecto, fragantes y cansadas.
"A Puerto Trakl los poetas vienen a morir", me dijeron
sonriendo en todos los idiomas del mundo.
Yo les dejé poemas que pensaba llevar a mi tumba
como prueba de mi paso por la tierra.
"Y si vienes a morir a Puerto Trakl,
no bebas de mi vino", dijo el tabernero.
Este bar no es la morgue de los ángeles
ni el cementerio de los fantasiosos.
Muchos hombres han cruzado el océano
por un jarro de cerveza, por una copa
de ginebra caliente.
Nadie aquí tiene patria ahora, y navegar
cansa más que la nostalgia y el amor.
Escucha, sólo escucha el estruendo del oleaje,
mientras el mirlo clama
entre las ramas y el viento.
Como un cantante de ferias y cantinas
repitiendo siempre las mismas canciones,
declamo poemas al océano.
El oleaje apaga el rumor de mi voz,
y la espuma salpica estos papeles
como un escupitajo de las rocas y el agua
a mi vanidad.
Entonces imito el gesto del cantante
cuando extiende la guitarra al público y le dice:
"no quiero aplausos, sólo monedas
no quiero aplausos, sólo monedas."
Como una manera triste de predecir
miro el paso de las nubes sobre el puerto.
Sé que mi suerte no está
en ninguno de esos nimbos que regresan al mar
movidos apenas por el viento de la literatura.
"Profetizar me asquea" podría decir
y, sin embargo, allá va mi vida
sobrepasada por pájaros que llevan
todo el tiempo del mundo entre sus alas.
Fumando en el muelle desierto
recuerdo a mis hijos,
apenas alumbrados por el sol de este anillo.
Mi paternidad se ha ido a pique;
el mercado está desierto frente a mí.
Un corazón apátrida late en esta fuga
hacia la isla prometida.
El amor ha abierto una oscura puerta
por donde paso
inclinándome.
Ebrio me despide Puerto Trakl
con el alba mojando mi cabeza.
Sin dinero, sin amigos y sin reputación
vuelvo a mis antiguos días.
La pequeña mañana abre sus puertas.
Los tugurios donde beben poetas y pescadores
quedan para siempre atrás.
|
BOEK
Alleen je gezicht kan ik lezen, huenún jaime luis,
lelijk zevenmaands kind, alleen
je helft zoon kan ik lezen,
je helft been en vleesgeworden doodshoofd,
je zwak negatief nummer
gemaakt van gebarsten eeuwigheid en vlees.
Alleen je helft vader, broer
kan ik lezen, degene
die dagelijks uitgaat om een schrale
portie sterren te bemachtigen, pover voedsel
uit woorden die nog niet eens
weten te stamelen.
Alleen kan ik je lezen naast een Ander,
alleen samen met de kapotte gehelen van je moeder,
alleen eenzaam maar nooit alleen,
kwade dief van de blankheid van de Bladzijden.
Alleen kan ik je lezen als ik de letters samenvoeg
van je vlucht van opengebarsten vlieg
onderaan een gedicht van Tu Fu.
Alleen je valse wortel kan ik lezen, huenún
jaime luis, man
of halsstarrig spook of zieke van hoofd,
alleen de helft kan ik lezen
van de lucht die je oud maakt,
de andere helft win je
met het zweet van je ogen
en dat
kent in mijn alfabet geen verklaring.
KAMPVUUR *
Minder dan de stilte weegt het vuur, papay, je
dikke schaduw die brandt
tussen vochtige blokken hout;
minder dan de stilte op de nacht
en de droom weegt
het licht dat vrijkomt
van vogels en rivieren.
"Dat het vuur onze broer mag zijn", spreek, ontsteek
je mond,
de geschiedenis van weiden
en gevallen bergen,
de oorlog onder de goden, zilveren
slangen,
de doortocht van de mannen
met bliksem en bloed.
Je luistert naar de galop van de generaties,
de namen begraven
met kruiken en fruit,
de traan, het geroep van trage karavanen
die aan de bergen van de dood en het leven ontsnappen.
Je luistert naar het klauwen van de poema
naar het hert,
de sprong van de forel in de blauwe
rivieren;
je beluistert de zang van waarzegvogels
verborgen achter varens
en fuchsia's in bloei.
Nu adem je het stof van de nguillatunes,
de machi die de uitgekozen ram
de keel afsnijdt;
nu adem je de geur vóór de rehue, het vuur
waar de beenderen van het uitgebreide offer branden.
"Dat het vuur onze broer mag zijn", zeg je bij je terugkeer,
de brede zon van de dag
brengt de broers samen,
dat het vuur onze broer mag zijn, papay, de herinnering
die in stilte de schaduw en het licht
omarmt.
ZWANEN VAN RAUQUEMÓ
We zochten geneeskrachtige kruiden op de pampa
(paardenstaart en polei, aarmunt en smalle weegbree).
De zon was violet, de weiden raakten bedekt met rijm.
De Rahue stroomde donker voort, zonder glans van vissen.
We hoorden koeien loeien, verloren in de laagvlakte,
en het geluid van een tractor op weg naar Cancha Larga.
We kwamen tot bij de rivier en vroegen om overvaart,
een sloep kwam zonder geluid naar ons toe.
Ze spraken op zachte toon en gaven ons stokken
en een paar slokken brandewijn om de kou te verdragen.
We zwommen heel licht om geen kramp te krijgen.
De nevel sloot het gezicht van de oever af.
Midden in de rotan bogen twee zoetwaterlichamen,
wit gelijk twee manen in de nacht van het water,
hun twee gebroken halzen van zuiver zilver
en ontweken flauwtjes de slagen en de felle stroming.
Elk van hen greep een vogel bij de staart of de poten, en zwom
stroomopwaarts naar de boot, tussen de bomen verscholen.
De mannen ontstaken hun jachtlantaarns
en gooiden de zwaargewonde prooien in zakken.
Dronken gingen we weg, met dood gevederd, terwijl we
een paar rancheras zongen en urineerden in de wind.
Midden op de pampa gingen we liggen slapen
en overdekten ons met rijm, met kruiden en beheksingen.
IN HET HUIS VAN ZULEMA HUAIQUIPÁN
Naast de rivier - met deze luchten -
groenzwart naar de kust toe
hebben we het huis van Zulema Hauaiquipán opgericht.
De grondvesten sinds zo vele doden al,
sinds zo vele zonen voor het roodkleurige
stof van de weg.
Tegenover de vlakte en de heuvelrij in het oosten
hebben we het lariksuitzicht opgericht
van Zulema Huaiquipán.
Betoverd in haar reeds lichtloze ogen
bouwden we de muren van haar droom.
Iedere plank van beukenhout ruikt naar de mist
die de nachtvelden omhoog stuwen.
Elke drempel die naar de rivier en de schippers kijkt
bewaakt de vlucht van vissen en van vogels.
Onder het wateroog op de helling
waar dieren uit een andere wereld slapen
voltooien we de vensters.
En in het zand hebben we onze schaduwen vastgezet
gelijk heipalen die het dak ondersteunen
van het huis van Zulema Huaiquipán.
PUERTO TRAKL
(fragmenten)
In de mist daalde ik naar Puerto Trakl af.
Ik zocht de bar van het goede geluk
om over de overtocht te praten.
Maar allen hielden toezicht op de poolster in hun glazen,
spraakloos gelijk de zee tegenover een verlaten eiland.
Ik ging weg om door straten met rode lantaarns te zwerven.
Vrouwen boden zich zonder genegenheid aan, geurig en moe.
"Naar Puerto Trakl komen de dichters om te sterven",
zeiden ze me, glimlachend in alle talen van de wereld.
Ik liet ze gedichten na die ik in mijn graf dacht mee te nemen
als bewijs van mijn doorgang op aarde.
"Als je naar Puerto Trakl komt om te sterven,
drink dan niet van mijn wijn", zei de kroegbaas.
Deze bar is zomin het lijkenhuis van de engelen
als de begraafplaats van de fantasten.
Veel mannen zijn de oceaan overgestoken
voor een kruik bier, voor een glas
warme jenever.
Niemand hier heeft een vaderland nu, en varen
vermoeit erger dan het heimwee en de liefde.
Luister, luister slechts naar het geraas van de golfslag
terwijl de merel klaagt
tussen de takken en de wind.
Gelijk een zanger op kermissen en in cafés
die altijd dezelfde liedjes herhaalt
zeg ik voor de oceaan gedichten op.
De golfslag dooft het geluid van mijn stem
en het schuim bespat deze papieren
gelijk een klodder spuug van de rosten en het water
op mijn ijdelheid.
Dan boots ik het gebaar van de zanger na
wanneer die zijn gitaar naar het publiek uitsteekt en zegt:
"ik verlang geen applaus, alleen wat geld
ik verlang geen applaus, alleen wat geld."
Gelijk een droevige manier van voorspellen
zie ik het voorbijgaan van de wolken boven de haven.
Ik weet dat mijn geluk niet ligt
in een van die regenwolken die naar zee terugkeren
nauwelijks door de wind van de literatuur bewogen.
"Profeteren doet me walgen" kon ik zeggen
en toch, daar gaat mijn leven,
overtroffen door vogels die al de tijd
van de wereld tussen hun vleugels meedragen.
Terwijl ik rook op de verlaten kade
denk ik aan mijn kinderen terug
die amper verlicht worden door de zon van deze ring.
Mijn vaderschap is naar de haaien,
de markt ligt verlaten vóór me.
Een vaderlandsloos hart klopt in deze vlucht
naar het beloofde eiland.
De liefde heeft een deur geopend
waarlangs ik binnenga
maar dan gebukt.
Puerto Trakl stuurt mij dronken weg
als de ochtend mijn hoofd nat maakt.
Zonder geld, zonder vrienden en zonder aanzien
keer ik naar mijn oude leven terug.
De kleine morgen zet zijn deuren open.
De krotten waar dichters en vissers drinken
blijven achter, voorgoed.
*
Enkele woorden uit de Mapuche-taal heb ik onvertaald gebruikt.
Papay: is de koosnaam die voor oudere vrouwen gebruikt wordt,
nguillatún is een landbouwceremonie met offerfeest,
de machi is de medicijnvrouw,
rehue is een behouwen boomstam die ruwweg trappen uitbeeldt met daarboven een gezicht
waarvoor vuur wordt gemaakt om offers te brengen.
|